Śladami ewangelików krakowskich

Adam Ciompa urodził się 29 sierpnia 1901 w Krakowie. Był synem Pawła Ciompy, dyrektora Banku Krajowego pochodzącego ze Śląska Cieszyńskiego i Izabeli z domu Schmidt, córki wiceprezydenta miasta Krakowa. Interesował się żywo literaturą oraz sztuką i mimo sprzeciwów matki wstąpił do Akademii Sztuk Pięknych, studia swoje kontynuował również we Włoszech. Zaprojektował m.in.: witraże „Upadek w grzech, wylanie Ducha Św. w kościele św. Marcina w Krakowie oraz „Św. Piotr i Paweł” w kościele św. Piotra i Pawła w Wiśle.

Prócz zainteresowania malarstwem poświęcił się również literaturze. W 1933 r. powstała jego eksperymentalna powieść „Duże Litery”, w której nie chodziło mu o treść samą, o ideę przewodnią, ile o czystą formę, o nową formę wyrażania myśli i wrażeń. (Ewangelik, nr 36, 1935). Książka okazała się być niezrozumiałą dla ogółu czytelników i przeszła bez echa. Kolejna próba, dramat „Diogenes” nie został za jego życia wystawiony. Prócz tego pisał wiersze, artykuły, urządzał odczyty, a w samej parafii wystawiał tradycyjne szopki, spektakle obyczajowe, do których angażował przedstawicieli parafii:

Wszystkich, którzy podobnie, jak niegdyś nasz protoplasta Krakus, szukają sposobów uśmiercania stugłowej hydry kryzysu zapraszamy jak najserdeczniej na

NASZĄ TRADYCYJNĄ SZOPKĘ

w XXII. scenach p.t.

„Ja na wozie ty pod wozem, czyli kryzys na placu kościelnym na wesoło.”

Równocześnie był aktywnym członkiem parafii krakowskiej, jednym z założycieli Towarzystwa Młodzieży Ewangelickiej. Na wszystkich zebraniach, obchodach i uroczystościach – pisze ks. K. B. Kubisz w Ewangeliku – można było spotkać tę smukła, wysoką postać o pogodnej, uśmiechniętej twarzy. Był duszą towarzystwa, ARTYSTĄ Z KRWI I KOŚCI, przekonanym o głębokich pokładach dobra jakie można odnaleźć w człowieku. Nie chciał być w żaden sposób ograniczany, dlatego nie miał stałego zatrudnienia. Pragnął w pełni cieszyć się wolnością, żył więc sztuką i dla sztuki. Dedukując książkę znajomemu tak pisał o sobie: Jeden z tych, co po różach nie stąpa z imienia swego pan Adam Ciompa.

Wiadomość o jego śmierci była dla wszystkich zaskoczeniem. W sierpniu 1935 r. wyruszył samotnie w Tatry by szukać inspiracji i obcować z Bogiem. Nigdy z owej wyprawy nie powrócił. Spadł 6 sierpnia, ze szczytu Łomnicy w przepaść i zginął na miejscu. Do jego 34-tych urodzin pozostało wtedy zaledwie kilkanaście dni.

Śp. Adam Ciompa został pochowany 11 sierpnia 1935 r. na cmentarzu w Wielkiej Łomnicy na Słowacji. W pogrzebie, prowadzonym przez ks. Dr Juliusza Mohra, uczestniczył ks. Dr Wiktor Niemczyk, ówczesny duszpasterz zboru krakowskiego oraz dwóch przyjaciół. Zaraz po tym wypadku parafianie krakowscy podjęli starania dla sprowadzenia zwłok A. Ciompy do Krakowa, które nie zakończyły się jednak sukcesem. W druku ulotnym tak pisali:

Nas wszystkich, którym dana była możność obcowania z Jego Osobą – nas, dla których imię śp. Adama Ciompy było synonimem niepospolitych wartości kulturalnych, artystycznych i duchowych – wiadomość ta uderzyła jak grom, uświadamiając o wielkości straty dopiero po wielu dniach. Tatry zabrały nam Go na zawsze, ścieląc Mu na wieki swe skaliste, twarde łoże – tak twarde, jak twardem było Jego życie.(…)Do nich lgnął całą Swą szlachetną duszą, ku nim szedł radośnie i beztrosko, im dłonie Swoje podawał, by piąć się wyżej, wyżej, na szczyty, ku światłu, tam, gdzie dusza wolną się czuje. I zagarnęły Go całego, i nie puściły więcej. Górnemi były ścieżki życia Jego, na górnych, niebotycznych ścieżkach życie Swoje młode w ofierze Tatrom złożył.

Na podstawie materiałów z Archiwum Parafialnego w Krakowie. Agnieszka Godfrejów-Tarnogórska

Wchodząc do bramy nr 60 przy ul. Grodzkiej, trudno nie zauważyć tablicy z następującym napisem:

ZBÓR EWANGIELICKI W KRAKOWIE

CZŁONKOWI SWEMU

P. ERNESTOWI STOCKMAROWI

ZNAK TEN WDZIĘCZNOŚCI ZA WIERNĄ OPIEKĘ

NAD BUDOWĄ TEGO DOMU KŁADZIE

1871

Tablica ta intrygowała mnie już od dawna, ale przeszukując historię zboru nigdzie na ową zasłużoną postać się nie natknęłam. Zupełnie przypadkowo zainteresowałam się nią dokładniej. Poproszono mnie bowiem o opracowanie biografii Ernesta Stockmara do Polskiego Słownika Biograficznego. Początkowo wydało mi się to sprawą niezwykle trudną. Pobieżna analiza materiałów źródłowych wykazała, że Ernest Stockmar był członkiem krakowskiej parafii, ale obawiałam się, że prócz tej informacji nic więcej nie uda się znaleźć. Równocześnie czułam, że warto odkryć tą tajemniczą postać. Kiedy rozpoczęłam dokładne poszukiwania udało mi się ustalić kim był i czym się zasłużył, ciągle jednak stawiam sobie pytania, na które nie ma wszystkich odpowiedzi.

Ernest Leopold Stockmar urodził się 15 listopada 1818 roku w Piotrkowie. Był aptekarzem, który przybył do Krakowa po ukończeniu studiów. Dzięki własnym staraniom nabył w 1843r. za cenę 30 000 zł polskich „Aptekę pod Złotym Słoniem”, która mieściła się wówczas przy ul. Grodzkiej 94. W 1856 r., ku oburzeniu aptekarzy z Rynku, przeniósł jak bliżej Rynku do budynków nr 38 i 39. W prowadzeniu apteki, pomagał mu syn, który później przejął ją po ojcu. Uznany w środowisku aptekarskim, był czynnym członkiem Gremium Aptekarzy Galicji Zachodniej, a w latach 1892-1896 jego prezesem.

Jednak, jak się okazało, Stockmar nie ograniczał się do swojej pracy, był także zaangażowany w życie Krakowa. Przez 33 lata zasiadał w Radzie Miasta Krakowa, 30 lat był radcą w Izbie Handlowej i Przemysłowej. Był także członkiem Wydziału Wielkiego Kasy Oszczędności Miasta Krakowa, cenzorem Banku Austro-Wegierskiego i reprezentantem ewangelickiego wyznania w radzie szkolnej okręgowej. Oddał się również działalności w Towarzystwie Strzeleckim Krakowskim będąc Królem Kurkowym, marszałkiem, prezesem i członkiem honorowym towarzystwa.

Niezwykle przysłużył się też krakowskiej parafii. 10 listopada 1861 roku wszedł w skład Pierwszego Prezbiterium Zboru Krakowskiego, który przyjął wtedy organizację Kościoła Ewangelickiego w Austrii. Stockmar został administratorem nieruchomości parafii i zajął się podupadającymi budynkami przy ul. Grodzkiej. W tych latach sytuacja finansowa parafii była bardzo trudna, dlatego nowy administrator zaczął pozyskiwać dla niej niezbędne środki. Dzięki jego zaangażowaniu wybudowano dwa budynki przy ul. Grodzkiej i gmach szkoły ewangelickiej, co docenił zbór wmurowując w bramie przy ul. Grodzkiej wspomnianą tablicę pamiątkową. Przez kilka lat pełnił Stockmar funkcję kuratora zboru. W 1901 roku hucznie obchodzono w parafii 40-lecie jego pracy w zborze krakowskim, zebrano się na wspólnym nabożeństwie i przyjęciu w Hotelu Royal.

W życiu osobistym był oddanym mężem Emilii z domu Weisleder i ojcem trójki dzieci, Ernesta Emila, Pauliny Emilii i Karola Ludwika.

Ernest Leopold Stockmar zmarł 26 kwietnia 1905 r. w domu przy ul. Zwierzynieckiej 7, a jego pogrzeb odbył się dwa dni później. Prowadził go ówczesny proboszcz parafii krakowskiej ks. Jerzy Gabryś w asyście przybyłego specjalnie na tę uroczystość ks. Michejdy z Nawsia. W pogrzebie uczestniczyła najbliższa rodzina, ale także goście: prezydent Miasta Krakowa Juliusz Leo z zastępcami, radni krakowscy, przedstawiciele wszystkich instytucji, do których zmarły należał i członkowie krakowskiego zboru. Jego prochy (bo Stockmar zażyczył sobie by jego ciało poddano kremacji) złożono w rodzinnym grobie w kwaterze Fd wsch. na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Dziś grób jest zaniedbany i opuszczony, niemal zapomniany jak sam Stockmar. Na tablicy widnieje napis:

ERNEST LEOPOLD STOCKMAR

KAWALER ORDERU FRANCISZKA JÓZEFA

KURATOR ZBORU EWANGIELICKIEGO

B. RADCA MIEJSKI

B. PREZES TOWARZYSTWA STRZELECKIEGO

B. SENIOR GREMIUM APTEKARZY ITD.

UR. W PIOTRKOWIE W ROKU 1818

ZM. W KRAKOWIE 26 KWIETNIA 1905 R.

Krakowski zbór w swojej historii miał wielu wybitnych ludzi i zasłużonych obywateli Krakowa. Kiedy analizujemy te postacie odkrywamy ich zaangażowanie, które wcale nie malało w obliczu niepowodzeń finansowych czy dziejowych niepokojów. Zostali jednak zapomniani, a szkoda, bo powinni być inspiracją dla nas współczesnych ewangelików. Przyglądanie się historii nie ma służyć tylko i wyłącznie zadowoleniu z tego, jak wspaniale kiedyś bywało, ale odkrywaniu ile jeszcze można zdziałać mając tak wybitnych poprzedników.

Agnieszka Godfrejów-Tarnogórska